فضيلت و پاداش زيارت امام رضا(عليه‌السلام)
در روايات رسيده از پيامبر خداو اهل بيت ـ عليهم السلام ـ درباره فضيلت زيارت معصومان(عليهم‌السلام) و آداب آن و گروهي از عبادات و احكام حرمشان روايات متعدد و متنوعي از معصومان(عليهم‌السلام) رسيده است كه محدثان بزرگ در ثبت و ضبط آنهاكوشيدهاند. اين نوشته در پي آن است كه سخنان پيامبر خدا(صلي ا... وعليه وآله) و ديگر معصومان(عليهم‌السلام) را درباره فضيلت زيارت حضرت علي بن موسي الرضا(عليه‌السلام) گزارش كند.
روايات در بردارنده فضيلت زيارت آن حضرت شگفتانگيز و بسيار مهمتر از آن چيزي است كه در اينبارهگفته شده است. همان طور كه ميدانيم امام علي بن موسي الرضا(عليه‌السلام) ازبزرگترين مؤمنان، شهيدان، صالحان، صديقان ويكي از معصومان ـ عليهم السلام ـ است. بر طبق روايات و آيات قرآن كسي كه حتي يكي ازصفتهاي يادشده را داشته باشد، نزد خداي متعال جايگاه ممتاز و بلندي دارد وبه طور كلي زيارت قبرش مطلوب است و داراي آثار معنوي.
درمدخل اين بخش به عنوان نمونه به چند روايت در اين باره اشاره ميشود.
جناب كليني و صدوق دراين باره از حضرت علي بن موسي الرضا(عليه‌السلام) اين گونه نقل كردهاند:
هريك از امامان معصوم(عليهم‌السلام) بر گردن دوستان و شيعيان خود پيمان و عهدي دارند و وفاي كامل به آن پيمان و اداي نيكوي آن عهد، زيارت مرقدهاي مطهر آنان است. پس هر كس از سر ميل و رغبت به زيارت و اعتقاد به آن چه آنان گرايش داشتند، به زيارت بشتابد، روز قيامت ائمه ـ عليهم السلام ـ شفيعان او خواهند بود.
بر طبق روايتي ديگر، حسن بن وشّاء ميگويد: ازحضرت رضا(عليه‌السلام) پرسيدم: پاداش زيارت قبر يكي از ائمه ـ عليهم السلام ـ چيست؟
آن حضرت فرمود: «مانند ثواب زيارت قبر امام حسين است.»
پرسيدم: پاداش كسي كه قبر امام حسين(عليه‌السلام) را زيارت كند، چيست؟
فرمود: سوگند به خدا پاداش او بهشت است.»
عبدالرحمن بن مسلم از امام صادق(عليه‌السلام) دراين بارهچنين نقلكرده است:
«كسي در زمان مرگ ما، قبرهاي ما را زيارت كند، مانند كسي است كه درزمان حيات مان ما را زيارت كند.»
فضيلت زيارت حضرت امام رضا(عليه‌السلام)
همان طور كه پيشتر اشاره شد، حضرت رضا(عليه‌السلام) از كاملترين مومنان، صديقان، مجاهدان، صالحان، شهيدان، هاديان امت وهشتمين معصوم و فرزند رسول خدا و اميرمومنان(عليهماالسلام) است و هر كدام از خصلتهاي ياد شده سبب ميشود زيارت ايشان از پاداش و آثار خاصي برخوردار باشد، كه در اين نوشته از توضيح آنها صرف نظر ميشود و در اين بخش رواياتي را كه از پيامبر خدا و ائمه ـ عليهم السلام ـ درباره فضيلت زيارت آن حضرت نقل كردهاند فراروي خوانندگان مينهيم :
1 ـ پاداش زيارت حضرت رضا در مقايسه با پاداش حج
جناب شيخ طوسي از حضرت رضا(عليه‌السلام) نقل كرده است كه آن حضرت فرمود:
«در خراسان بقعهاي است و زماني خواهد آمد كه آن بقعه همواره محل رفت و آمد و مطاف فرشتگان ميشود تا روز قيامت كه در صور دميده ميشود و قيامت فرا ميرسد.»
پرسيدند: اي پسر رسول خدا! اين بقعه كدام بقعه است؟ فرمود:
«اين بقعه در سرزمين طوس است، به خدا سوگند! آن زمين باغي از باغهاي بهشت است. هر كه مرا دراين بقعه زيارت كند مانند كسي است كه رسول خدا را زيارت كرده است و براي او پاداش هزار حج مقبول و هزار عمره مقبول نوشته خواهد شد و من و پدرانم روز قيامت شفاعت كننده او خواهيم بود.»
در روايتي ديگر بزنطي ميگويد: نامه حضرت رضا(عليه‌السلام) را خواندم، در آن نامه چنين آمده بود:
«به شيعيان من بگو زيارت من به اندازه هزار حج پاداش دارد.»
بزنطي ميگويد از امام جواد(عليه‌السلام) از روي تعجب پرسيدم: به اندازه هزار حج؟ آن حضرت فرمود: «آري: به خدا سوگند كسي كه او را زيارت كند در حالي كه حق او را ميشناسد، به اندازه هزار، هزار حج(يك ميليون حج) پاداش دارد.»
بر طبق روايتي ديگر امام موسي بن جعفر(عليه‌السلام) فرمود:
«كسي كه قبر فرزندم علي(عليه‌السلام) را زيارت كند، پاداش او هفتاد حج نيكو و مقبول خواهد بود.»
مازني ميگويد: از سر تعجب پرسيدم: هفتاد حج؟ فرمود:
«هفتاد هزار حج.»
عرض كردم: زيارت او به اندازه هفتاد هزار حج پاداش دارد؟ فرمود: آري! بسياري از حج هاپذيرفته نميشوند. هر كس فرزندم علي را زيارت كند ويك شب نزد ايشان بماند، به كسي ميماند كه خدا را در عرش زيارت كرده است.»
در برخي از اين روايات هفتاد حج و در برخي هزارحج و عمره و در برخي يك ميليون و در برخي هفتاد هزار حج وعمره پاداش زيارت امام رضا(عليه‌السلام) قرار داده شده است.
اين روايات با هم ناسازگاري ندارد؛ زيرا گروهي از روايات به طور روشن نشان ميدهد كه مخاطبان امام كاظم، امام رضا و امام جواد ـ عليهم السلام ـ زمينه و ظرفيت شنيدن فضيلت بسيار گران و ارزشمند زيارت آن حضرت را نداشتند؛ از اين رو، امام(عليه‌السلام) ظرفيت آنان را ملاحظه كرده و باتوجه به آن از ثواب زيارت مرقد مطهر حضرت رضا(عليه‌السلام) سخن ميگفتند. گواه اين نكته آن است كه آنان از شنيدن حتي اندكي از اجر زيارت آن حضرت شگفت زده ميشدند. همان طور كه روايات ياد شده نشانگر آن است كه اجر بالا و ثواب هزارهزار حج براي همه زائران ايشان نيست، بلكه تنها آن دسته از زائران ايشان از آن مرحله از پاداش بهره خواهند برد كه از روي معرفت ايشان را زيارت كنند و حق آن حضرت را به گونهاي شايسته بشناسند.
افزون بر آن كه، همان طور كه خواهد آمد، زيارت حضرت رضا(عليه‌السلام) در همه زمان ها يكسان نيست بلكه در برخي از زمانها فضيلت افزونتري دارد و نيز بايد توجه داشت گروهي از زائران در مسير زيارت به رنج و زحمت ميافتند و زيارت براي آنان سختيهايي دارد، كه پاداش زيارت اين گروه بيشتر خواهد بود.
2ـ نشاط و شادابي
زيارت امام رضا(عليه‌السلام) براي زائراني كه از سر شوق و عشق به بارگاه ملكوتي و قدسي آن حضرت مشرف شدهاند، فوايد گوناگوني دارد. آن حرم پاكيزه و دلانگيز سرشار از معنويت است و جذبههايش آن چنان تاثيري بر جان زائر ميگذارد كه به مقدار ظرفيتش ميتواند از آن چشمه جوشان معنويت بنوشد و در نتيجه اندوه نشسته بر جان او زدوده شده و غمها از جانش رخت بر ميبندد. پيامبر اعظم(صلي ا... وعليه وآله) فرمود:
«پاره تن من در خراسان دفن خواهد شد. هر انسان اندوهناكي او را زيارت كند، خداي عزوجل اندوه او را از بين خواهد برد و هر گناهكاري كه به زيارت او بشتابد، خدا گناهانش را ميآمرزد.»
3ـ آمرزش گناهان
زمين طوس و آن جاكه فرزند بي همتاي موساي فاطمه(عليهماالسلام) به خاك سپرده شده گوهري است گرانبهاكه خاك بهشت بر آن حسرت برد و فرشتگان براي زيارت آن گروه گروه از آسمان به زمين ميشتابند. فضاي معنوي و الهي حرم مطهر به گونهاي است كه جان زائران در زلال كوثر ان شستوشو داده خواهد شد و گناهشان خواهد ريخت. در واقع، آنان كه از سر صدق و براي زيارت پا در آن زمين قدسي ميگذارند، خداي عزوجل جامه ذلت معصيت را از تن هايشان ميكند و بار سنگين گناه را از دوششان بر ميدارد.
در روايات متعددي به اين نكته اشاره شده است. امام جواد(عليه‌السلام) فرمود:
«هركس قبر پدرم را در طوس زيارت كند، خدا گناهان گذشته و آيندهاش را ميآمرزد.»
وشاء ميگويد: علي بن موسي الرضا(عليه‌السلام) درباره فضيلت زيارت قبرشان چنين فرمودند:
«به زودي از سر ظلم و ستم با سم كشته خواهم شد. هر كس مرا زيارت كند و حال آن كه حق مرا ميشناسد، گناهان گذشته و آيندهاش را خدا ميآمرزد.»
4 ـ نجات و فرياد رسي
بر طبق آيات قرآن و سخنان معصومان(عليهم‌السلام) قيامت روز دشواري است؛ روزي است كه پردهها كنار ميرود و خداي متعال چهره واقعي آدميان را مينماياند و همه بايد پاسخ گوي اعمال خود باشند. اين روز بسي طولاني است و براي رهايي از دشواريهاي آن بايد از مراحل مختلف به سلامت عبور كرد. برخي از اين مراحل هولناك عبارت است از هنگامي كه نامههاي اعمال گناهكاران و صالحان به آنان داده ميشود و زماني كه اين اعمال با ترازوهاي خاص سنجيده و وزن ميگردد و گاه عبور از پل صراط. بر پايه رواياتي كه محدثان بزرگ شيعه و سني روايت كردهاند، در آن شرايط حساس، حضرت رضا(عليه‌السلام) زائرانش را دستگيري كرده و نجات ميدهد.
حمدان ديواني از آن حضرت در اين باره اين گونه نقل كرده است:
«هر كس مرا با دوري سرا و مقبرهام زيارت كند، روز قيامت در سه جايگاه او را درمييابم و از هولهاي رستاخيز ميرهانم. آن گاه كه نامههاي اعمال از چپ و راست به انسانها داده شود و به هنگام گذر از صراط و در برابر ميزان.»
5 ـ شفاعت
بسياري از آدميان دست كم بخش عظيمي از زندگي خود را با غفلت ميگذرانند و چون روز حساب فرا رسد بايد در برابر خداي متعال بايستند و پاسخ آن چه را كردهاند و گفتهاند و روا داشتهاند، بدهند و خود را براي كيفر يا پاداش الهي آماده سازند و هول و هراس و دريغ و پشيماني و بزرگي كيفر خداي متعال در آن روز به اندازهاي است كه نميتوان آن را توصيف كرد. در آن اوضاع و احوال سخت و سهمگين است كه اولياي الهي دوستان خود را شفاعت كرده و از هلاكت ميرهانند. بزنطي چنين روايت كرده است:
«از حضرت رضا(عليه‌السلام) شنيدم كه فرمود: هر كس از دوستانم مرا زيارت كند در حالي كه حقم را بشناسد، روز قيامت او را شفاعت خواهم كرد.»
در روايتي ديگر، حسن بن فضال از آن حضرت اين گونه نقل كرده است:
«من مسموم و كشته و در غربت دفن خواهم شد و اين مطلب را از طريق پدرم، به نقل از پدرش و اجدادش، از اميرمؤمنان، علي بن ابي طالب از رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ ميدانم. آگاه باشيد هر كس مرا با غربت و دوري سرايم زيارت كند، من و پدرانم روز قيامت شفيعان او خواهيم بود و كسي كه ما شفيع او باشيم، اگر چه به اندازه جن و انس گناه داشته باشد، گناهان او بخشيده خواهد شد.»
بر طبق روايتي ديگر، هروي ميگويد: حضرت رضا(عليه‌السلام) وارد قبهاي شد كه هارون در آن دفن شده است و با دست مباركش در كنار آن خطي كشيد و فرمود:
«اين تربت من است و در آن دفن خواهم شد و خداي متعال اين مكان را محل آمد و شد شيعيان و دوستانم قرار خواهد داد. به خدا سوگند هر يك از آنان كه مرا زيارت كند، يا بر من سلام كند، به سبب شفاعت ماـ كه اهل بيت پيامبريم ـ مشمول بخشش و مهرباني خدا قرار خواهد گرفت.»
شيخ صدوق نقل كرده است كه مردي از خراسان به آن حضرت عرض كرد: اي پسر رسول خدا! در خواب پيامبر خدا را ديدم، گو اين كه به من چنين فرمود:
«چگونه خواهيد بود، زماني كه پاره تنم در سرزمين شما دفن شود و امانت من ميان شما نگهداري شود و ستارهام در خاك شما پنهان شود؟»
حضرت رضا(عليه‌السلام) فرمود:
«منم كه در سرزمين شما دفن ميشوم و من پاره تن پيامبر شمايم و منم امانت و ستاره. آگاه باشيد! هر كس مرا زيارت كند، در حالي كه بشناسد حق و اطاعتي كه خدا براي من واجب كرده است، من و پدرانم روز قيامت شفيع او خواهيم بود و كسي كه من و پدرانم شفيع او باشيم، نجات مييابد؛ گر چه بار گناه او به اندازه بار گناه انس و جن باشد.»
6 ـ رهايي از آتش جهنم
خداي متعال همواره در قرآن به كيفر دردناك و غيرقابل تحمل اخروي اشاره ميكند. بر پايه دهها آيه از كتاب خدا، جهنم جايگاه آنان است كه از پروردگارشان روي برتابند و به حلقه بندگي شيطان و هواي نفس درآيند؛ و جهنم بد جايگاهي است براي آنان. آيات قرآن به ابعاد مختلف اين مسئله اشاره كرده است. بر طبق اين آيات، چون روز قيامت فرا رسد، آتش جهنم فراز آمده و خودنمايي ميكند. در اين اوضاع و احوال ترس آور و دهشتناك زائران حضرت رضا(عليه‌السلام) از امتياز بزرگي برخوردارند. آنان از آتش سوزان جهنم درامانند.
حضرت عبدالعظيم حسني ميگويد: از امام هادي(عليه‌السلام) شنيدم كه فرمود:
«مردم قم و آبه آمرزيده هستند؛ چون در طوس به زيارت جدم علي بن موسي الرضا(عليه‌السلام) ميروند. آگاه باشيد! هر كه به زيارت آن حضرت بشتابد و در راه رفتن به طوس قطرهاي از آسمان بر سر او فرود آيد، حتي اندكي به رنج و زحمت افتد، جسم او بر جهنم حرام خواهد شد.»
حضرت رضا(عليه‌السلام) چنين نقل كرده است:
«من مظلومانه با سم كشته خواهم شد و در كنار قبر هارون الرشيد دفن ميشوم. روز قيامت زائران قبرم با كرامتترين ورود را بر خداي متعال خواهند داشت و هر مومني كه مرا زيارت كند و قطرهاي آب از آسمان بر چهره او فرو ريزد و در راه زيارت به رنج و زحمت افتد، جسد او بر آتش جهنم حرام خواهد شد.»
در ذيل اين دو روايت نكتهاي آمده است كه و آن اين جسد آن دسته از زائران علي بن موسي الرضا(عليه‌السلام) بر آتش حرام خواهد بود كه در مسير زيارت و حركت به سمت مشهد قطرهاي باران از آسمان بر سرشان فرو ريزد. در اين باره دو پرسش به ذهن ميآيد: اول آن كه مقصود حضرت از بارش يك قطره باران از آسمان چيست، دوم آن كه آيا آنان كه بدون اين شرط به زيارت ميروند، به اين پاداش دست نمييابند؟
پاسخ پرسش نخست آن است كه در آن روزگاركه مردم پياده و يا با چهار پايان به سفر ميرفتهاند، بارش باران آنان را به زحمت ميانداخته است و در واقع، مقصود امام(عليه‌السلام) آن است كه خداي متعال رنج و زحمت زائران آن حضرت را ناديده نخواهد گرفت و به آنان پاداش خواهد داد، از اين رو، در روايتي ديگر از جناب عبدالعظيم حسني اين مطلب به گونهاي روشنتر نقل شده است. ايشان ميگويد: از امام جواد(عليه‌السلام) شنيدم كه فرمود:
پاورپوینت مهندسی قران