براى اين كه بدانيم شفاعت از نظر قرآن مجيد در چه جايگاهى قرار دارد و شفاعت حق چه شفاعتى است و شفاعت باطل چيست و شفاعت در چه زمينه‏اى تحقق مى‏پذيرد و شفيعان كيانند و شفاعت شوندگان چه كسانى هستند و آيا شفاعت ازدياد درجه يا كاستن بار گناه است بايد مجموعه‏اى از آيات را كه شفاعت در آنها مورد توجه قرار گرفته مورد دقت قرار دهيم و با نگاه به مجمو آيات چهره حقيقت را بنگريم، زيرا توجه به يك آيه مثلًا آيهاى كه به طور مطلق شفاعت را نفى ميكند و با تكيه بر آن يك آيه ايجاد اعتقاد به اين كه ابداً شفاعتى وجود ندارد اصل صحيحى براى يافتن حقيقت نيست.

بدون دقت در مجموع آياتى كه يك مسئله را در چهرههاى گوناگونش مورد توجه قرار ميدهد امكان ندارد نظر نهائى قرآن را نسبت به آن مسئله به دست آورد.

آنان كه نسبت به حقايقى از قرآن و معارفى از اسلام دچار انحراف، كژ فهمى، و تند روى شدند به خاطر اين است كه حقيقتى را در يك آيه نظر كردند و از ديگر آياتى كه به برسى اين حقيقت پرداخته غافل و بيخبر ماندند، و به روايات بسيار مهم اصيلى كه ميگويد: برخى از آيات قرآن برخى ديگر را تفسير و تصديق ميكند، و كتاب خدا بخشى به كمك بخشى ديگر سخن ميگويد و برخى از آن بر برخى ديگر گواهى ميدهد «1»، نظر نينداختند و بر اين اساس نسبت به آيات قرآن دچار تفسير به رأى و تحميل افكار غلط و انحرافى خود بر آيات قرآن مجيد شدند.

درباره تفسير به رأى كه كارى بس خطرناك و انحراف از معانى واقعى آيات است پيامبر مى‏فرمايد:

«من فسر القرآن برأيه فليتبؤا مقعده من النار:» «2»

كسى كه قرآن را برابر با رأى خودش تفسير كند، محل جلوسش را در آتش قرار خواهند داد.

و از حضرت صادق (ع) روايت شده:

«من فسر القرآن برأيه ان اصاب لم يؤجر، وان اخطأ فهو بعد من السماء:» «3»

كسى كه قرآن را مطابق رأى خود تفسير كند و تفسيرش حق باشد پاداشى نخواهد يافت، و اگر در تفسيرش خطا كند موجودى دور از خدا خواهد بود.

روى اين حساب لازم است مسئله شفاعت را با توجه به مجموع آيات مربوط به شفاعت مورد دقت قرار داد تا نظر قطعى و نهائى كتاب خدا نسبت به اين مسئله روشن شود:

آيات گروه اول‏

آيات اين گروه آياتى است كه به طور مطلق شفاعت را در روز قيامت نفى مى‏كند كه برخى اعتقاد دارند در اين گروه يك آيه بيشتر وجود ندارد و آن آيه‏اى است كه هشدار مى‏دهد:

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْناكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ يَوْمٌ لا بَيْعٌ فِيهِ وَ لا خُلَّةٌ وَ لا شَفاعَةٌ وَ الْكافِرُونَ هُمُ الظَّالِمُونَ: «4»

اى اهل ايمان از آنچه به شما روزى كرده‏ايم انفاق كنيد، پيش از آنكه روزى بيايد كه در آن نه داد و ستدى است و نه دوستى و نه شفاعتى و كافران همان ستمكارانند.

جمله‏ ولا شفاعه‏ براى كسانى كه به ديگر آيات نظر نكردند و حتى زحمت دقت در آيه بعد از اين آيه را به خود ندادند دستاويزى است براى انكار مطلق شفاعت و اين مسئله شفاعت ساخته و پرداخته كاهنان و بى‏خبران از حقايق دينى است!

ولى پس از اين آيه شريفه در آيه بعد كه آيه الكرسى است به وجود شفيعانى اشاره مى‏كند كه به اذن و اجازه حضرت حق نسبت به گروهى كه شايسته شفاعت هستند شفاعت مى‏كنند.

مَنْ ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ:

كيست آن كه جز به اذن او در پيشگاهش قدم شفاعت پيش نهد؟ به روشنى از آيه شريفه استفاده مى‏شود كه شفاعت شفيع نسبت به شفاعت شونده به اذن حضرت او امرى مسلم و قطعى است، وَ لا شَفاعَةٌ در آيه قبل موردى خاص و معين دارد و آن نفى شفاعت از كافران ستمكار است.

بنابراين مفهوم آيه شريفه‏ أَنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْناكُمْ .... غير از آن است كه در بدو امر كه عبارت از نفى مطلق شفاعت است بنظر مى‏رسد آيه شريفه با توجه به آيات ديگر هيچ دليلى بر نفى مطلق شفاعت نيست.

علاوه بر اين جمله‏ وَ لا خُلَّةٌ نيز مانند وَ لا شَفاعَةٌ نفى مطلق دوستى در قيامت نيست گر چه در مرحله اول به نظر مى‏رسد كه پيوند دوستى همه اعم از فاسق و مؤمن و صالح و طالح و باتقوا و بى‏تقوا گسسته مى‏شود در صورتى كه در آيه ديگر در رابطه يا بقاء دوستى در قيامت در ميان اهل تقوا مى‏خوانيم:

الْأَخِلَّاءُ يَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إِلَّا الْمُتَّقِينَ:

در روز قيامت دوستان دشمن يكديگرند مگر پرهيزكاران كه پيوند دوستى‏شان با يكديگر ماندنى و جاويد است.

پس آيه شريفه‏اى كه‏ لا شَفاعَةٌ در آن است نظرش نفى شفاعت درباره گروهى است كه ايمان نياوردند يا اگر آوردند آنچنان ضعيف است كه دست شفاعت براى نجات آنان به آنان نمى‏رسد، و نهايتاً نفى شفاعت در آيه شريفه از گروهى در قيامت، دليل بر نفى آن از ديگر گروه‏هاى شايسته شفاعت نيست.

آيات گروه دوم‏

در اين گروه از آيات شفاعتى را كه انحراف اعتقادى و كژفهمى يهود به آن تكيه كرده نفى مى‏كند، و مطلقا آنان را شايسته شفاعت نمى‏داند. و با توجه به‏ اينكه جمله‏ وَ لا يُقْبَلُ مِنْها شَفاعَةٌ نكره در سياق نفى است مطلق شفاعت را از اين گروه لج‏باز عنود و خيانت پيشه نفى مى‏نمايد:

در اين زمينه دو آيه در سوره بقره كه همانند هم است وارد شده:

وَ اتَّقُوا يَوْماً لا تَجْزِي نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَيْئاً وَ لا يُقْبَلُ مِنْها شَفاعَةٌ وَ لا يُؤْخَذُ مِنْها عَدْلٌ وَ لا هُمْ يُنْصَرُونَ‏ «5»

و از روزى پروا كنيد كه نه كسى از كسى عذابى را دفع مى‏كند و نه از كسى شفاعتى مى‏پذيرند و نه از كسى در برابر بخشش گناهانش فديه و عوضى ميگيرند و نه براى رهائى از آتش دوزخ يارى مى‏شوند.

اين دو آيه شريفه به گواهى آيات قبل از خودش به انواع جنايات و خيانت‏ها و ستم‏هاى شديد يهود به مظلومان اشاره دارد فقط و فقط نشان دهنده نفى شفاعتى است كه يهود به خيال واهى و گمان باطل خود به آن معتقد است و خطاب‏ واتقوا در هر دو آيه مى‏خواهد به آنان بگويد: از آن روزى كه با اين گونه ماهيت شما هيچ شفاعتى نسبت به شما پذيرفته نخواهد شد پروا كنيد.

آنان از روى اعتقاد نامعقول مى‏گفتند: ما چون فرزندان پيامبران از بنى‏اسرائيل هستيم، هر اندازه هم گناه ما زياد و فراوان و سنگين باشد پدران ما كه داراى مقام نبوت‏اند از ما در قيامت شفاعت خواهند كرد، در صورتى كه قرآن پيوند نسبى اينگونه معاندان و متجاوزان را در دنيا و آخرت گسسته و قطع مى‏داند:

وَ نادى‏ نُوحٌ رَبَّهُ فَقالَ رَبِّ إِنَّ ابْنِي مِنْ أَهْلِي وَ إِنَّ وَعْدَكَ الْحَقُّ وَ أَنْتَ أَحْكَمُ الْحاكِمِينَ: قالَ يا نُوحُ إِنَّهُ لَيْسَ مِنْ أَهْلِكَ إِنَّهُ عَمَلٌ غَيْرُ صالِحٍ فَلا تَسْئَلْنِ ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنِّي أَعِظُكَ أَنْ تَكُونَ مِنَ الْجاهِلِينَ‏ «6»

و نوح (پيش از آن طوفان همه منطقه را فرا بگيرد و تمام دشمنان و منكران را به كام مرگ كشد) پروردگارش را ندا داد و گفت:

پروردگارم به راستى كه فرزندم از خاندان من است و يقينا وعده‏ات (به نجات خاندانم حق است) و تو بهترين داورانى.

خدا فرمود: اى نوح به يقين او از خاندان تو نيست او سرا پا كردارى ناشايسته است، پس چيزى را كه به آن علم ندارى از من مخواه همانا من تو را اندرز مى‏دهم كه مبادا از ناآگاهان باشى!

يك بار ديگر با دقت عقلى به هر دو آيه نظر كنيد، نوح با كمال اطمينان به خدا مى‏گويد فرزندم از خاندان من است و تو وعده‏ات براى نجات خاندانم قطعى است، پس شفاعت مرا نسبت به پسرم قبول كن و او را نجات بده، و خداوند هم قاطعانه به نوح گفت: او از خاندان تو نيست و هيچ پيوندى ميان تو و او وجود ندارد، او عملى ناشايسته است و بهمين خاطر پيوندش با تو گسسته است و سپس نوح را به شدت مورد خطاب قرار مى‏دهد كه من نصيحتت مى‏كنم كه مبادا از ناآگاهان باشى!

به راستى در اين دو آيه شريفه چه درس‏ها و پندها و عبرت‏هاى بسيار مهم و باارزشى است و با توجه به اين دو آيه آيا ادعاى يهود كه ما نسب به پيامبران مى‏بريم پس هر چه باشيم و هر گناهى بر عهده ما باشد پدرانمان كه داراى مقام نبوت هستند در قيامت از ما شفاعت مى‏كنند، ادعائى درست و صحيح است؟!

مسلماً پيوند يهود و هر گناهكار حرفه‏اى با آباء و اجداد پاكش گسسته و بريده است و خدا به خاطر پاكان به ناپاكان معاند و كافر در دنيا و آخرت توجهى نخواهد كرد.

پسر نوح با بدان بنشست

خاندان نبوتش گم شد جج سگ اصحاب كهف روزى چند جپى نيكان گرفت و مردم شد جج قرآن مجيد درباره بدكاران حرفه‏اى و كافران و معاندان و تكذيب كنندگان آيات حق مى‏فرمايد: حَتَّى إِذا جاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ رَبِّ ارْجِعُونِ لَعَلِّي أَعْمَلُ صالِحاً فِيما تَرَكْتُ كَلَّا إِنَّها كَلِمَةٌ هُوَ قائِلُها وَ مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلى‏ يَوْمِ يُبْعَثُونَ فَإِذا نُفِخَ فِي الصُّورِ فَلا أَنْسابَ بَيْنَهُمْ يَوْمَئِذٍ وَ لا يَتَساءَلُونَ:

اينان از دشمنى با حق باز نمى‏ايستند و از گناه و جنايت دست بر نميدارند، تا زمانى كه يكى از آنان را مرگ در رسد مى‏گويد: پروردگارم مرا براى جبران گناهان و تقصيرهائى كه از من سر زده به دنيا باز گردان اميد است در برابر آنچه از عمر و مال و ثروت در دنيا واگذاشتم كار شايسته‏اى انجام دهم. به او مى‏گويند: چنين نيست كه مى‏گوئى، بدون ترديد اين سخنى بى‏فايده است كه او گوينده آن است و پيش رويشان برزخى است تا روزى كه برانگيخته مى‏شوند، پس زمانى كه در صور دميده شود قطعا در آن روز نه ميانشان پيوند خويشاوندى و ارتباط نسبى وجود خواهد داشت و نه از احوال يكديگر خواهند پرسيد!

اعتقاد به چينن شفاعتى كه يهود آن را دستاويز خود كرده‏اند آن هم شفاعت بى‏قيد و شرط كه سبب باز بودن دست فرزندان پيامبران در انجام هر نوع گناه و كار زشت و خيانت و جنايت باشد و تنها انتساب نسبى به پيامبران در تحقق اين شفاعت كفايت كند شديد مورد انكار قرآن و معارف الهيه و قوانين اسلامى است.

زيرا فرهنگ سعادتبخش اسلام و شريعت الهى ملاك و اساس و اصل و زيربناى نجات را ايمان و عمل صالح و اخلاق حسنه مى‏داند نه نسب و پيوند خويشاوندى.

البته همه پيوندها در قيامت گسسته نخواهد بود، بلكه گسستگى پيوند جريمه‏اى از جرايم مجرمان و معاندان و كافران و دشمنان حق است، چنان كه در آيات بالا ملاحظه كرديد و دقت نموديد كه سخن آيه درباره بى‏دينان و بى‏خبران از حق است.

چه سخن غير منطقى و نامعقول و بيپايهاى است كه يهود در هر عصرى آن را تكرار ميكنند و آن اين كه ميگويند: ما امت برگزيده خدائيم نه تنها آنان اين سخن بياصل و ريشه و بدون دليل را ميگويند بلكه مسيحيان فريب خورده از يهود هم اين سخن را پيوسته تكرار ميكنند چنان كه قرآن از قول هر دو طايفه نقل ميكند:

وَ قالَتِ الْيَهُودُ وَ النَّصارى‏ نَحْنُ أَبْناءُ اللَّهِ وَ أَحِبَّاؤُهُ: «7»

يهود ونصارى گفتند: ما فرزندان و دوستان خدائيم.

آنان نجات در آخرت و وردو به حوزة شفاعت را ويژه كسى ميدانند كه به خاندان اسرائيل منتسب باشد، گوئى انتساب به فاميل اسرائيل، يا انتساب به مكتب يهوديت و نصرانيت هر چند هيچ عملى و اعتقادى و كار خيرى در ميان نباشد مايه نجات و عامل رهائى از كيفرها و رهائى از عذاب دوزخ است!!

عجيبتر اين كه قرآن اعتقاد بسيار بسيار سنيفى را از آنان نقل ميكند كه ابداً ارزش عقلى و منطقى ندارد، و هيچ دليل و برهانى آن را بدرقه نميكند:

وَ قالُوا لَنْ يَدْخُلَ الْجَنَّةَ إِلَّا مَنْ كانَ هُوداً أَوْ نَصارى‏: «8»

و گفتند: هرگز و ابداً جز يهودى يا نصرانى وارد بهشت نميشود!!

قران با شدت با اين افكار غلط و خيالات خام و اوهام پوسيده مبارزه دارد، و انتساب به فاميل اسرائيل يا به يكى از دو آئين يهوديت و نصرانيت را كافى در نجات نميداند، بلكه يهوديگرى و نصرانيگرى را از انديشه باطل ميشمارد و مايه نجات را آراسته بودن به اسلام و شريعت احمدى و ايمان قلبى و تسليم باطنى و عمل صالح و كردار خالصانه ميداند، و در پوچ بودن و بيمايگى انتساب لفظى و فاميلى ميگويد:

تِلْكَ أَمانِيُّهُمْ قُلْ هاتُوا بُرْهانَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ بَلى‏ مَنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلَّهِ وَ هُوَ مُحْسِنٌ فَلَهُ أَجْرُهُ عِنْدَ رَبِّهِ وَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ: «9»

اين دروغها و اباطيل و ياوهگوئيهاى آنان است بگو اگر در ادعاى خود راستگوئيد دليل و برهان بياوريد. آرى كسانى كه همه وجود خود را تسليم خدا كنند در حالى كه نيكوكارند، براى آنان نزد پروردگارشان پاداشى شايسته و مناسب است، نه بيمى بر آنان است و نه اندوهگين مى‏شوند.

يهود شفاعت در آخرت را با شفاعت در دنيا يكى دانسته و برخلاف حق و جداى از عقل و منطق معتقد به شفاعت گشته.

«شفاعت در دنيا و از نظر عرف اين است كه شفيع حاكم را وادار به عفو مى‏نمايد و اراده او را درباره مجرم برمى‏گرداند، (با اين نوع شفاعتى كه يهود قائل است) اين سؤال پيش مى‏آيد كه حاكم به عدل چگونه رأى و نظرش با شفاعت تغيير مى‏نمايد؟ اين حاكم مستبد و ظالم است كه به حسب مصلحت خود تغيير حكم و اراده مى‏دهد، عذاب مجرم (حرفه‏اى) چون موافق با عدل الهى است پس گذشت از وى مخالف عدل است، با توجه به آن كه حكم و اراده پروردگار عين حكمت و سنت حتمى اوست و قابل تغيير نيست، چنان كه آياتى از قرآن به عدم تغيير سنت و اراده خداوند تصريح دارد قابل توجه و دقت بيشتر آن كه با باز بودن راه چنين شفاعتى (كه يهود معتقد است) آئين و شريعت در نظر عامّه سست مى‏شود، و احكام دگرگون مى‏گردد و اين برخلاف حكمت بعثت پيامبران و تشريع شرايع است، بلكه منشأ اختلال نظم و ترويج گناه مى‏گردد، چنان كه در بعضى از امم كه به اين آرزوها مغرورند ديده مى‏شود.

و چه بسا اينگونه مغروران از مردمى كه دين بر آنها حاكم نيست و تنها قوانين و وجدان بر آنها حكومت مى‏كند، گناه و قانون‏شكنى‏شان بيشتر مى‏گردد، زيرا اينان به اميد «واهى» و اتكاء «غلط» به شفاعت شافعين سد وجدان را مانند حدود دين در هم مى‏شكنند و به هر گناهى خود را مى‏آلايند و از هر اقدام به خير و توجه به صلاح و اصلاحى وامانده مى‏گردند.

گروه سوم‏

آياتى است كه صريحاً دلالت دارند روز قيامت براى مطلق كافران از هر ملّتى كه باشند شفيع و شفاعت كننده‏اى وجود ندارد يا شفاعت شافعان كه به حال شايستگان مورد شفاعت سودمند است به آنان سودى نمى‏دهد:

هَلْ يَنْظُرُونَ إِلَّا تَأْوِيلَهُ يَوْمَ يَأْتِي تَأْوِيلُهُ يَقُولُ الَّذِينَ نَسُوهُ مِنْ قَبْلُ قَدْ جاءَتْ رُسُلُ رَبِّنا بِالْحَقِّ فَهَلْ لَنا مِنْ شُفَعاءَ فَيَشْفَعُوا لَنا أَوْ نُرَدُّ فَنَعْمَلَ غَيْرَ الَّذِي كُنَّا نَعْمَلُ قَدْ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ وَ ضَلَّ عَنْهُمْ ما كانُوا يَفْتَرُونَ‏ «10»

آيا (كافران و منكران قرآن براى باور كردن آن) جز تحقق وعده‏هايش را انتظار مى‏كشند؟ روزى كه حقايق بيان شده در آن به صورتى ظاهر و آشكار بيابد، كسانى كه از پيش آن را به فراموشى سپرده بودند مى‏گويند: يقيناً فرستادگان پروردگارمان حق را آوردند (ولى ما آن را نپذيرفتيم) پس آيا در چنين روزى شفاعت كنندگانى براى ما وجود دارند كه ما را شفاعت كنند يا به دنيا باز گردانده مى‏شويم تا كارى غير آنچه انجام مى‏داديم انجام دهيم به راستى آنان سرمايه وجودشان را تباه كردند و آنچه را به دروغ (به عنوان شريك خدا به خدا) نسبت مى‏دادند از دستشان رفت و گم شد.

إِذْ نُسَوِّيكُمْ بِرَبِّ الْعالَمِينَ وَ ما أَضَلَّنا إِلَّا الْمُجْرِمُونَ فَما لَنا مِنْ شافِعِينَ وَ لا صَدِيقٍ حَمِيمٍ: «11»

(هنگامى كه آنان با بت‏هايشان به آتش در افتند روى به بت‏ها كرده مى‏گويند: ما شما را با پروردگار جهانيان مساوى و يكسان قرار مى‏داديم و ما را جز مجرمان گمراه نكردند، در نتيجه براى ما نه شفيعانى است و نه يك دوست نزديك و صميمى!

وَ كُنَّا نُكَذِّبُ بِيَوْمِ الدِّينِ (46) حَتَّى أَتانَا الْيَقِينُ (47) فَما تَنْفَعُهُمْ شَفاعَةُ الشَّافِعِينَ:

و ما روز رستاخيز و قيامت را تكذيب و انكار مى‏كرديم تا آن كه براى ما يقين آمد، در اين حال شفاعت شافعان سودى به آنان نمى‏دهد.

كافران بر اثر ضديت با حق و تكذيب توحيد و انكار نبوت و ظلم و ستم، و آلوده بودن به گناهان كبيره و ترك واجبات الهى و غرق بودن در محرمات شايستگى شفاعت را در خود نابود كرده از اين جهت لايق ورود در اين حوزه پاك و نجات بخش نيستند.

در هر حال نبود شفيع براى كافران يا نافع نبودن شفاعت شفيعان نسبت به آنان منافاتى با ثبوت شفاعت براى اهل ايمان ندارد.

گروه چهارم‏

آياتى است كه شفيع بودن بت‏ها را مردود مى‏داند، و هيچ‏گونه شفاعتى را براى آنان قائل نيست.

دقت در آيات كتاب خدا و مطالعه در تاريخ حيات عرب در عصر جاهليت روشن مى‏سازد كه بت‏پرستان بت‏هاى چوبى و سنگى و فلزى را عبادت مى‏كردند و چنين مى‏پنداشتند كه با پرستش معبودهاى مصنوعى و دست‏ساز خودشان مى‏توانند توجه و رضايت آنها را به خود جلب كنند تا در پيشگاه شفيعان آنان براى نزول باران، فراوانى نعمت، ارزانى ارزاق و حل مشكلات باشند!

قرآن در آيات متعددى نه تنها از پرستش و عبادت بُتان نهى مى‏كند بلكه از شفيع بودن آنها به شدت انتقاد مى‏نمايد، و توجه مى‏دهد كه اين معبودهاى باطل و ناچيز كه مالك خير و شر خويش نيستند چگونه مى‏توانند عذاب الهى را از ديگران دفع كنند؟

وَ لَقَدْ جِئْتُمُونا فُرادى‏ كَما خَلَقْناكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَ تَرَكْتُمْ ما خَوَّلْناكُمْ وَراءَ ظُهُورِكُمْ وَ ما نَرى‏ مَعَكُمْ شُفَعاءَكُمُ الَّذِينَ زَعَمْتُمْ‏ أَنَّهُمْ فِيكُمْ شُرَكاءُ لَقَدْ تَقَطَّعَ بَيْنَكُمْ وَ ضَلَّ عَنْكُمْ ما كُنْتُمْ تَزْعُمُونَ. «12»

(و لحظه ورود به جهان ديگر به آنان خطاب مى‏شود) همانگونه شما را نخستين بار (در رحم مادر تنها و دست‏خالى از همه چيز) آفريديم، اكنون هم تنها به نزد ما آمديد و آنچه را در دنيا به شما داده‏بوديم پشت سر گذاشته و همه را از دست داديد و شفيعانتان را كه در ربوبيت و عبادت ما شريك مى‏پنداشتيد همراه شما نمى‏بينم بى‏ترديد پيوندهاى شما با آنان بريده و آنچه را شريكان خدا گمان مى‏كرديد از دستتان رفته و نابود شده است.

وَ يَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا يَضُرُّهُمْ وَ لا يَنْفَعُهُمْ وَ يَقُولُونَ هؤُلاءِ شُفَعاؤُنا عِنْدَ اللَّهِ قُلْ أَ تُنَبِّئُونَ اللَّهَ بِما لا يَعْلَمُ فِي السَّماواتِ وَ لا فِي الْأَرْضِ سُبْحانَهُ وَ تَعالى‏ عَمَّا يُشْرِكُونَ: «13»

و آنان به جاى خدا اشيائى مى‏پرستند كه نه زيانى به آنان مى‏رساند و نه سودى عايدشان مى‏كند و مى‏گويند آنها شفيعان ما نزد خدايند! بگو: آيا خدا را به شفيعانى خبر مى‏دهيد كه آنها را در آسمانها و زمين به عنوان شفيع نمى‏شناسد؟ او از آنچه كه شريك او قرار مى‏دهند منزه و برتر است.

وَ لَمْ يَكُنْ لَهُمْ مِنْ شُرَكائِهِمْ شُفَعاءُ وَ كانُوا بِشُرَكائِهِمْ كافِرِينَ وَ يَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يَوْمَئِذٍ يَتَفَرَّقُونَ: «14»

و از معبودانشان كه آنها را كوركورانه مى‏پرستيدند براى آنان شفيعانى نخواهد بود و آنان معبودانشان را در قيامت انكار خواهند كرد. و روزى كه قيامت برپا شود آن روز همه از هم جدا مى‏شوند.

أَمِ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ شُفَعاءَ قُلْ أَ وَ لَوْ كانُوا لا يَمْلِكُونَ شَيْئاً وَ لا يَعْقِلُونَ: «15»

بلكه آنان شفيعانى جز خدا انتخاب كرده‏اند، بگو: با اين كه آنها مالك چيزى نيستند و تعقلى ندارند باز آنها را شفيع مى‏شماريد!!

با توجه به مفاهيم و معانى اين آيات و قرائنى كه قبل و بعد آنهاست روشن مى‏گردد كه هدف همگى اين آيات كريمه نفى شفيع بودن بتهاست و مفاد آنها نفى شفاعت به طور مطلق نيست.

أَ أَتَّخِذُ مِنْ دُونِهِ آلِهَةً إِنْ يُرِدْنِ الرَّحْمنُ بِضُرٍّ لا تُغْنِ عَنِّي شَفاعَتُهُمْ شَيْئاً وَ لا يُنْقِذُونِ: «16»

آيا به جاى خدا معبودانى برگزينم كه اگر خداى رحمان براى من آسيب و گزندى بخواهد نه شفاعتشان ذره‏اى زيان را از من دفع مى‏كند و نه مى‏توانند نجاتم دهند.

گوينده اين كلام حكيمانه بنابر نقل مفسران حبيب نجار است كه به دفاع از فرستادگان عيسى برخاست و از توجه به بت‏ها و اعتقاد به شفاعت آنها انتقاد كرد و در راه دفاع از فرهنگ حق به دست كوردلان به شهادت رسيد.

با اين همه نفى و انكار نهايتاً قرآن مجيد عقيده به شفاعت را بسان برخى ديگر از عقايد پيشينيان اصلاح نموده، و در عين اين كه عقايد غير منطقى را به باد انتقاد گرفته و نظام اخروى را غير از نظام اين جهان دانسته مع‏الوصف اصل‏ وجود شفاعت را انكار ننموده و آن را اصالتاً حق خدا دانسته و براى اولياء او تحت شرايطى كه مهم آنها اذن الهى است ثابت دانسته است، و خيال خيال پردازان را كه تصور مى‏كنند شفاعت در قيامت همچون پارتى بازى در دنياست در هم كوبيده است و ثابت مى‏كند كه شفاعت در حقيقت دعائى مستجاب در حق كسانى است كه از ايمان و عمل برخوردارند ولى مستحق ازدياد رتبه يا آمرزش گناهانى هستند كه از روى جهالت از آنان سرزده و در ارتكاب گناهشان قصد مخالفت و جنگ با حق را نداشته‏اند، بلكه لغزشهائى بوده كه در عين نفرت داشتن از آنها دچارش شده‏اند.

و روى اين حساب ميان آيات نفيكننده شفاعت و ثابت كننده آن كوچك‏ترين اختلاف و تضاد وجود ندارد، زيرا آيات نافى بر رد عقايد يهود و بت پرستان و اقوامى مشابه آنهاست ولى آيات اثبات كننده ناظر به شفاعت صحيح است كه مبينش قرآن و شارح و مفسرش احاديث و روايات اهل بيت است.

گروه پنجم‏

آياتى است كه شفاعت را ويژه خدا مى‏داند و مى‏گويد: پاداش دهنده و شفيعى نيست و شفاعت همگى مربوط به اوست:

وَ أَنْذِرْ بِهِ الَّذِينَ يَخافُونَ أَنْ يُحْشَرُوا إِلى‏ رَبِّهِمْ لَيْسَ لَهُمْ مِنْ دُونِهِ وَلِيٌّ وَ لا شَفِيعٌ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ: «17»

و به وسيله اين قرآن كسانى را كه از محشور شدن به سوى پروردگارشان بيم دارند هشدار ده كه آنان را (در آن روز هول‏انگيز) جز خدا سرپرست و شفيعى نخواهد بود باشد كه بپرهيزند.

وَ ذَرِ الَّذِينَ اتَّخَذُوا دِينَهُمْ لَعِباً وَ لَهْواً وَ غَرَّتْهُمُ الْحَياةُ الدُّنْيا وَ ذَكِّرْ بِهِ أَنْ تُبْسَلَ نَفْسٌ بِما كَسَبَتْ لَيْسَ لَها مِنْ دُونِ اللَّهِ وَلِيٌّ وَ لا شَفِيعٌ.

و كسانيكه دينشان را بازى و سرگرمى گرفتند و زندگى دنيا آنان را فريفت واگذار، و مردم را با قرآن هشدار ده كه مبادا كسى در روز قيامت به كيفر آنچه از گناهان مرتكب شده از رحمت و ثواب محروم ماند و به هلاكت سپرده شود و او را جز خدا سر پرست و شفيعى نباشد.

اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَيْنَهُما فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوى‏ عَلَى الْعَرْشِ ما لَكُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَلِيٍّ وَ لا شَفِيعٍ أَ فَلا تَتَذَكَّرُونَ: «18»

خداست كه آسمان‏ها و زمين و آنچه را ميان آنهاست در شش دوره آفريد، سپس برتخت فرمان‏روائى و تدبير امور آفرينش چيره و مسلط گشت براى شما جز او هيچ ياور و شفاعت كننده‏اى نيست.

قُلْ لِلَّهِ الشَّفاعَةُ جَمِيعاً لَهُ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ ثُمَّ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ: «19»

بگو همه شفاعت در سيطره‏مالكيت خداست و او مالك آسمانها و زمين است، سپس به سوى او باز مى‏گرديد.

اينگونه آيات ناظر بر نفى شفاعت بت‏ها و كوبيدن اعتقاد سخيف بت پرستان است و ناظر بر شفاعت ديگر شفيعان چون پيامبران و اوليا و صلحا كه شفاعتشان به اذن خدا صورت مى‏گيرد و در ديگر آيات مطرح است نيست.

گروه ششم‏

آياتى است كه با صراحت و روشنى كامل شفاعت غير خدا را در پيشگاه حق و در دادگاه الهى به عنوان يك اصل مسلم و قطعى پذيرفته و غير قابل انكار مى‏داند، هر چند آن را از نظر شفيع و شخصى كه مورد شفاعت قرار مى‏گيرد محدود و مشروط معرفى مى‏كند.

از جهت شفيع شرايطى دارد كه شرط مهم آن اين است كه شفاعت بايد به اذن خدا باشد و بدون اذن او شفاعتى صورت نمى‏گيرد.

از نظر شفاعت شونده نيز شرايطى مقرر است كه بطور اجمال اين است كه شخصى كه مورد شفاعت قرار مى‏گيرد بايد رضاى حق را جلب كند و از دايره شايستگى شفاعت شدن خارج نشده باشد.

مَنْ ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ: «20»

كيست كه بدون اذن او به شفاعت برخيزد.

ما مِنْ شَفِيعٍ إِلَّا مِنْ بَعْدِ إِذْنِهِ: «21»

شفيعى نيست كه جز به اذن او شفاعت كند.

لا يَمْلِكُونَ الشَّفاعَةَ إِلَّا مَنِ اتَّخَذَ عِنْدَ الرَّحْمنِ عَهْداً: «22»

معبودان باطل كافران در قيامت قدرت بر شفاعت ندارند مگر كسانى مانند پيامبران و امامان و فرشتگان كه از نزد خداى رحمان پيمانى بر اذن شفاعت گرفته باشند.

يَوْمَئِذٍ لا تَنْفَعُ الشَّفاعَةُ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَ رَضِيَ لَهُ قَوْلًا: «23»

در آن روز شفاعت كسى سود ندهد مگر آنكه خداى رحمان به او اذن دهد و گفتارش را در مورد شفاعت از ديگران بپسندد.

وَ لا تَنْفَعُ الشَّفاعَةُ عِنْدَهُ إِلَّا لِمَنْ أَذِنَ لَهُ: «24»

شفاعت در پيشگاه خدا جز براى كسانى كه به آنان اذن دهد سودى ندارد.

گروه هفتم‏

آياتى است كه قاطعانه از وجود شفيعانى خبر مى‏دهد كه درباره گنهكاران كه شايسته شفاعت‏اند، شفاعت مى‏كنند، بلكه نام و مشخصات آن شفيعان را هم معين مى‏كند:

وَ قالُوا اتَّخَذَ الرَّحْمنُ وَلَداً سُبْحانَهُ بَلْ عِبادٌ مُكْرَمُونَ، لا يَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ يَعْمَلُونَ، يَعْلَمُ ما بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ لا يَشْفَعُونَ إِلَّا لِمَنِ ارْتَضى‏ وَ هُمْ مِنْ خَشْيَتِهِ مُشْفِقُونَ: «25»

و مشركان گفتند: خداى رحمان فرشتگان را به فرزندى خود گرفته منزه است او، فرشتگان فرزند خدا نيستند بلكه بندگانى گرامى و ارجمندند، در گفتار بر او پيشى نمى‏گيرند و آنان فقط به فرمان خدا عمل مى‏كنند، خدا همه گذشته و آينده آنان را مى‏داند و جز براى كسى كه خدا بپسندد شفاعت نمى‏كنند و آنان از ترس عظمت و جلال او هراسان و بيمناكند.

وَ كَمْ مِنْ مَلَكٍ فِي السَّماواتِ لا تُغْنِي شَفاعَتُهُمْ شَيْئاً إِلَّا مِنْ بَعْدِ أَنْ يَأْذَنَ اللَّهُ لِمَنْ يَشاءُ وَ يَرْضى‏: «26»

و چه بسيار فرشتگانى كه در آسمان‏ها هستند كه شفاعتشان هيچ سودى نمى‏بخشد مگر پس از آن كه خدا براى هر كه بخواهد و بپسندد اجازه دهد.

بنابر آيات قرآن شفاعت شفيعانى چون پيامبران و امامان و صالحان و فرشتگان البته به اذن خدا براى آنان كه خدا بخواهد و شفاعت شفيعان را در حق آنان رضايت دهد امرى قطعى و مسلم و مسئله‏اى قرآنى است كه انكارش مساوى با انكار قرآن و تكذيبش تكذيب قرآن است.

2- شفاعت حقيقتى اميد بخش چون توبه، مايه تربيت و سازندگى‏

اگر هر روزنه و درى و هر راه نجاتى به روى گنهكاران بسته بود، و به آنان اعلام مى‏شد كه بيمارى شما درمان ندارد، و گناه شما از پرونده پاك نمى‏گردد، و آمرزش خدا و دعاى پاكان شامل حال شما نمى‏شود، و هيچ طريقى براى رهائى‏ شما از اين همه گناه و بار سنگين وجود ندارد، قطعاً نه اين كه از حجم گناه آنان نمى‏كاست، و آنان را به سوى اصلاح نمى‏برد، بلكه زمينه مى‏شد كه هر لحظه بر گناهشان و جرم و عصيانشان افزوده شود، و سفره فساد را در خانواده و اجتماع گسترده‏تر نمايند و ضربه‏هاى غير قابل جبرانى ببار آوردند كه البته همه اينها محصول دلسردى و نااميدى بود.

اما خداى مهربان و پيامبران او و امامان معصوم و اولياء الهى پيوسته گناهكار را به عنوان يك بيمار قابل علاج نظر مى‏كنند مگر اين كه بيمار خود علاقه به درمان دردش نداشته باشد.

بر اساس اين نگاه حكيمانه به اهل‏معصيت است كه با آنان طبيبانه رفتار مى‏كنند و آنان را به داروهاى لازم براى درمان بيماريشان هدايت مى‏نمايند، و نااميدى از علاج و نيز نااميدى از رحمت و مغفرت خدا را جزء محرمات شديد و مساوى كفر دانسته و اجازه دلسردى نسبت به اصلاح حال و عمل و جبران گذشته و ساختن آينده به هيچ اهل معصيتى نمى‏دهند.

اسوه‏ها و سرمشق‏هاى را در اين زمينه چون آسيه همسر فرعون، و قوم يونس، و ابولبابه، و حربن‏يزيد رياحى معرفى مى‏كنند تا هر گناهكارى هر چند بخشى از عمر خود را در گناه گذرانده باشد.

به اصلاح عقايد و اعمال و اخلاق و جبران گذشته اميدوار و دلگرم شود، از جمله مايه‏ها و زمينه‏هائى كه به گناهكار ارائه شده مسئله شفاعت پاكان و نيكان و صالحان است كه هم در دنيا براى اصلاح كارساز است و هم در آخرت، به اين معنا كه گناهكار را راهنمائى مى‏كنند تنها ماندنت را در عرصه گناه و فرد بودنت را در ميدان معصيت تداوم مده و به راحتى در كنار اولياء الهى قرار بگير و از آن طبيبان روحانى راه درمان و طريق علاج بخواه و فرديت و تنهائى ات را و وتر

بودنت را تبديل به شفع كن، چون گنهكار به محضر نبى و ولى و عالم ربانى درآيد و از او نسخه درمان بگيرد و با آن نسخه آنچه واجب از او فوت شده جبران كند و از حقوق مردم چه مالى و چه غير مالى پاك شود، و از محرماتى كه به آن خو كرده بود دست بردارد قطعاً و حتماً مورد مغفرت و رحمت قرار مى‏گيرد و كارسازى شفاعت پاكان كه او را به منطقه اصلاح و صلاح كشيدند در زندگى‏اش جلوه‏گر مى‏شود، آيا شفاعت در چهره دنيائى‏اش غير اين است؟ آيا شفاعت در اصطلاح معارف الهى جز اين است؟ و همين شفاعت است كه از سوى اولياء الهى در قيامت براى اميدواران و افتادگان در ميدان اصلاح و روى آوردگان به سوى خدا كه گناهى در پرونده آنان مانده، يا بقاياى تاريك آن در باطنشان كمين گرفته، و يا نيازى به ارزش گذارى بيشترى به اعمال و ايمانشان هست و براى نجات سريع آنان چاره‏اى جز دعاى پاكان و درخواست نجات آنان از درگاه خدا نيست كارسازى حكيمانه خود را نشان مى‏دهد و با درخواست آن بزرگواران و به عبارت ديگر شفاعت آنان، كسانى را كه چراغ فطرت و ايمانشان خاموش نشده و از حوزه شايستگى مغفرت و رحمت خارج نشده‏اند و در حدى داراى ايمان و عمل هستند ولى براى نجات مايه بيشترى نياز دارند به اذن خدا شامل حالشان مى‏شود و به خواست حق نجات پيدا مى‏كنند و به نگرانى آنان با دعاى خوبان و درخواست مقربان درگاه خاتمه داده مى‏شود.

همانطور كه درختان و گياهان با شفاعت ريشه خود آب و غذا از زمين مى‏گيرند، و همانطور كه موجودات زنده با شفاعت ابرو باران به آب دسترسى پيدا مى‏كنند، و همانطور كه طفل در رحم به شفاعت پستان مادر از وجود مادر شير مى‏گيرد و .....

به همين صورت گمراهان در دنيا به شفاعت انبياء و كتابهاى الهى و به شفاعت امامان و به شفاعت عالمان ربانى نور هدايت را دريافت مى‏كنند و در مدار بندگى و كار خير قرار مى‏گيرند و در آخرت از طريق وجود همين بندگان خاص خدا كه در حقيقت وسيله‏هاى انتقال فيوضات رب به خلق هستند مغفرت و رحمت را به شرط شايستگى دريافت مى‏كنند، شفاعت به اين معنائى كه تحرير شد چه جلوه دنيائى‏اش و چه جلوه آخرتى‏اش از مايه‏هاى شگرف تربيتى و سازندگى و رشد دهنده به انسان است، اگر شفاعت به اين صورت براى مجرمان و اهل گناه تقرير شود نه اينكه آنان را به ادامه گناه دلگرم مى‏كند و باعث تعطيل قوانين شريعت مى‏گردد، بلكه عامل اصلاح و توبه و بازگشت و دلگرمى معصيت كار به مغفرت و رحمت و آبادى دنيا و آخرتش مى‏گردد.

اگر به گناهگاران تفهيم شود كه شفاعت هرگز شامل مشركان، كافران، فاسقان، و آنان كه چراغ فطرتشان را با طوفان هوا هوس خاموش كرده‏اند و نيز شامل حال گنهكاران حرفه‏اى يعنى آنان كه تا پايان عمر به عصيان و طغيان ادامه مى‏دهند نمى‏شود، او را بيدار مى‏كند، و پرده غفلتش را كنار ميزند، و از دچار شدن به عذاب قيامت و تنهائى و غربت آن روز هولناك مى‏ترساند و نهايتاً با قدرت شفاعت صحيحى كه به او القاء شده به مسير توبه مى‏افتد و براى جبران خسارت‏هاى گذشته اقدام مى‏كند و تا جائى كه امكان دارد براى اصلاح خود مى‏كوشد و چون راه را به همين حال و عمل ادامه دهد و از دنيا برود برابر آيات قرآن كه قاطعانه شفاعت را براى پاكان و نيز براى فرشتگان مسلم مى‏داند مشمول شفاعت مى‏گردد و به ساحل نجات مى‏رسد.

اعتقاد به اين گونه شفاعت مانند توبه واقعى بسيار كارساز و مؤثر است، شفاعتى كه برابر آيات و روايات به مردم القاء شود، نه شفاعتى كه غير متخصصان و بى‏سوادان كه متاسفانه در كسوت دين فراوان‏اند به مردم القاء مى‏كنند شفاعتى كه غير معقول و غير منطقى است و جز عوام فريبى و اغراء به جهل و دلگرم كردن گناهكار به ادامه گناه ثمر ديگرى ندارد.

وظيفه واجب و لازم عالمان و دلسوزان متخصص و درس خوانده‏هاى حوزه‏هاى علميه است كه در منابر و سخنرانى‏ها و نوشته‏ها حساب شفاعتى كه قرآن و روايات اهل بيت براى ما مطرح مى‏كنند از شفاعتى كه غير متخصصان و بى‏سوادان در كسوت دين و چه بسا مزدوران و گرگان در لباس ميش براى ضربه زدن به اسلام القاء مى‏كنند جدا كنند، و مردم را به مفاهيم حقيقى كلمات قرآن و روايات آشنا سازند و به آنان هشدار دهند كه پاى هر منبرى و كنار هر سخنرانى ننشيند و به هر شعر غير معقول و مخالف با اصول اسلام گوش ندهند.

نوشته‏اند شاعرى حاجب نام كه فكر مى‏كرد روز قيامت دست اميرالمؤمنين نسبت به شفاعت از مجرمان و گنهكاران چنان باز است كه علاقه‏مندان به حضرتش به اعتماد به شفاعتش هر چه بخواهند مى‏توانند گناه معصيت كنند و به عرصه فسق و فجور درآيند و از تعطيل احكام خدا و ارتكاب محرمات نهراسند!

به اين خاطر به افتخار مولا قصيده‏اى سرود كه اولين بيتش اين است:

حاجب اگر معامله حشر با على است

من ضامنم تو هر چه بخواهى گناه كن! ج راستى بى‏شرمى تا كجا كه دلگرمى به رئيس موحدان و اميرمؤمنان، و بالاترين مجاهد فى الله، و شب زنده‏دار بى‏نظير، و مخلص كبير، و عامل به همه احكام الهى و خائف از قيامت، و مولاى پرهيزكاران را مايه آزادى در گناه و معصيت قرار دهند!!

ولى همين شاعر باطل‏گو كه گويا شعر سخيف و غير معقولش و سخن باطل و كلام ضد قرآنش دل اميرمؤمنان را در برزخ كه از آنجا مشرف به كار اهل دنياست نگران و روحش را رنجانده بود مى‏گويد:

در عالم رؤيا امام را خواب ديدم، خشم حضرتش را از سرودن چنين شعر غلط و بى‏پايه‏اى لمس كردم، امام در اوج ناراحتى از من خواستند كه بخش دوم شعرم را به اينصورت تغيير دهم:

حاجب اگر معامله حشر با على است شرم از رخ على كن و كمتر گناه كن.

3- جايز بودن درخواست شفاعت در دنيا و در آخرت‏

از الطاف خاص حضرت حق به بندگانش اين است كه آنان را مجاز دانسته براى رفع مشكلات خود، و باز شدن گره‏هاى كور زندگى‏شان، و شفا يافتن از بيمارى‏هاى سخت و ديگر امورى كه نياز به يارى خواستن از ديگرى است در دنيا به آبرومندان در پيشگاه حق پناه ببرند و از آنان بخواهند براى حل مشكلشان و رفع پريشانى و گرفتارى‏شان نزد حضرت حق شفاعت كنند و از محبوب ازل و ابد بخواهند كه به سوى آنان نظر رحمت كند و به خاطر آبرو و مقام شفيع دردشان را دوا و مشكلشان را حل كند.

سند اين واقعيت آياتى از كتاب خداست كه براى نمونه به چند آيه اشاره مى‏شود:

وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جاؤُكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّاباً رَحِيماً: «27»

و اگر آنان هنگامى كه با ارتكاب گناه به خود ستم نمودند، نزد تو مى‏آمدند و از خدا آمرزش مى‏خواستند و پيامبر هم براى آنان طلب آمرزش مى‏كرد. يقينا خدا را بسيار توبه‏پذير و مهربان مى‏يافتند.

از مفهوم آيه استفاده مى‏شود كه خداوند مهربان گناهكاران را توبيخ مى‏كند كه پس از ارتكاب گناه و ستم بر خود، چرا به محضر پيامبر نمى‏روند و آنجا از خدا درخواست استغفار نمى‏كنند و از پيامبر نمى‏خواهند كه براى آنان دعا كند و از خدا بخواهد كه گناهانشان را بيامرزد؟

مَنْ يَشْفَعْ شَفاعَةً حَسَنَةً يَكُنْ لَهُ نَصِيبٌ مِنْها: «28»

هر كس وساطت و شفاعت پسنديده‏اى كند (تا كار خيرى چون جهاد، احسان به مردم و حل مشكلات خانواده و جامعه صورت پذيرد) بهره‏اى از آن براى او خواهد بود.

از آيه شريفه استفاده مى‏شود كه شفاعت در امور مثبت و كارهاى خير و برنامه‏هاى خدا پسندانه مجاز است، و مراجعه مردم به اين‏گونه انسان‏ها كه با شفاعتشان كار انجام مى‏گيرد و مشكل حل مى‏شود نه اين كه بى‏مانع بلكه لازم است و شفيع از اين طريق به ثواب و پاداش هم مى‏رسد.

قالُوا يا أَبانَا اسْتَغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا إِنَّا كُنَّا خاطِئِينَ قالَ سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَكُمْ رَبِّي إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ:

برادران يوسف به پدرشان يعقوب گفتند: اى پدر با اين معنويت و مقام و آبروئى كه نزد حق دارى و داراى مقام قرب به حريم ربوبى هستى براى ما از حضرت او آمرزش بخواه بى‏ترديد ما خطاكار بوده‏ايم.

يعقوب گفت: از پروردگارم براى شما درخواست آمرزش خواهم كرد زيرا او بسيار آمرزنده و مهربان است. برادران خطاكار و عاصى و ظالم به يوسف مجاز بودند كه به آبرومندى چون يعقوب مراجعه كنند و او را در پيشگاه حق شفيع قرار دهند تا با استفاده از آبرومندى و مقام قربش براى فرزندان خطاكارش دعا كند و واسطه و شفيع شود كه خدا آنان را بيامرزد، يعقوب هم وظيفه الهى داشت خطاكاران را بپذيرد و به آنان وعده حتمى دهد كه آمرزش گناهانشان را از خدا بخواهد و آنان را دلخوش و دلگرم كند كه خدا بسيار آمرزنده و مهربان است و يقين بدانند كه مورد آمرزش قرار خواهند گرفت.

اينگونه امور هيچ منافاتى با توحيد ندارد، و ايراد و اشكال برخى از فرق اسلامى كه بسيار تلخ و تندرو هستند ايراد و اشكال بى‏جائى است و ايراد و اشكالشان ناشى از جهل آنان به آيات روشن قرآن و كژفهمى آنان از معارف توحيديه و حقايق اسلاميه است.

و نيز مردم از جانب حضرت حق مجازند كه در همين دنيا به اولياء الهى و مقربان درگاه حق رجوع كنند و از آنان علاوه بر بهره‏گيرى از شفاعتشان در دنيا قول شفاعت براى روز قيامت بگيرند.

و نيز در قيامت به توفيق حق مجازند كه به عباد مقرب و بندگان مكرم و اولياء خاص الهى مراجعه كنند و از عظمت و آبرو و مقام قربشان براى ترفيع درجات خود يا پاك شدن گناهان باقى مانده بر عهده‏شان كه در دنيا فرصت توبه و جبران نيافتند شفاعت بخواهند و اولياء الهى هم مجازند با اذن خدا از گنهكاران براى نجات يافتنشان شفاعت كنند.

اينك نمونه‏هائى در زمينه‏هاى شفاعت خواهى از اولياء حق براى حل مشكلات امور دنيائى و قول گرفتن از آنان براى شفاعت در آخرت و رجوع آخرتيان در قيامت براى درخواست شفاعت از پيامبران و اولياء حق:

عربى بيابانى به محضر رسول خدا مشرف شد و گفت: جانها به لب آمده و گرسنگى ما را به تنگ آورده و چهارپايان نابود شده‏اند سپس اين دو جمله را گفت:

«فادع الله لنا فانا نستشفع بالله عليك و بك على الله»

من خدا را به سوى تو شفيع آوردم و تو را نيز شفيع خود به درگاه الهى قرار مى‏دهم.

حضرت ميا�